شهرستان رابُر یکی از شهرستانهای استان کرمان در جنوب شرق ایران است. مرکز این شهرستان شهر رابر بوده و تا مرکز استان کرمان ۱۷۵کیلومتر فاصله دارد.

شهرستان رابُر با مساحتی بالغ بر ۱۸۷/۱۶۶۷ کیلومتر مربع بین طول جغرافیایی ۵۶ درجه و ۴۵ دقیقه تا ۵۷درجه و ۱۶ دقیقه و عرض جغرافیایی ۲۹درجه و ۲۷ دقیقه تا ۳۸درجه و ۵۴ دقیقه قرار گرفتهاست بطوریکه از شمال به شهرستان بردسیر، از شمال غرب، غرب و جنوب غرب به شهرستان بافت، از جنوب، جنوب شرق و شرق به شهرستان جیرفت و از شمال شرق به شهرستان کرمان محدود میشود. از آنجا که شهرستان رابُر دارای ذخایر طبیعی بکر فراوانی است و بصورت عام، این شهرستان را با طبیعت و محصولات طبیعی اش میشناسند شناخت منابع طبیعی این شهرستان زیبای کوهستانی، ضروری به نظر میرسد.
وجه تسمیه
رابُر؛ راه بریدن، طی کردن و پیمودن راه را گویند. ساکنان اولیه رابُر برای رسیدن به این محل مجبور شدهاند که تعداد زیادی از درختان جنگلی را ببرند و راهی برای رسیدن به این منطقه ایجاد نمایند. بدین سبب راهیان این منطقه راه طولانی طی کردهاند و راه را با بریدن درختان جنگلی ایجاد کرده و در اصطلاح راه بر گفتهاند. اقلیم براساس پهنه بندی اقلیمی استان کرمان، شهرستان رابُر دارای آب و هوای بری، نیمه خشک، معتدل تا سرد است. وجود ارتفاعات شهرستان از یک طرف و واقع شدن در معرض جریانات و تودههای هوایی که در فصول مختلف این منطقه را تحت تاثیر قرار میدهند، از مهمترین عوامل موثر بر اقلیم منطقه میباشد.
ارتفاعات
کوههای مهم شهرستان رابُر عبارتند از: -کوه لاله زار(شاه) با ارتفاع ۴۰۴۰ متر در ۱۰کیلومتری شمال غرب – کوه ماران از رشته کوه ایران مرکزی با ارتفاع ۳۴۰۰متر واقع در ۷ کیلومتری شرق رابُر – کوه طلا و لق با ارتفاع ۲۷۸۰متر در ۱۱کیلومتری غرب – کوه باغ شاه با ارتفاع ۲۷۲۳ متر در ۴ کیلومتری شمال شرق – کوه کلوک گاو با ارتفاع ۲۳۸۰ متر در ۲۷ کیلومتری جنوب غرب – کوه میخانه با ارتفاع ۲۳۶۲ متر در ۳ کیلومتری جنوب شرق – کوه حاجی زاغیه با ارتفاع ۲۰۷۱ متر در ۲۴ کیلومتری جنوب غرب – کوه بند کیواز با ارتفاع ۲۰۴۸ متر در ۲۸ کیلومتری جنوب – کوه کنار با ارتفاع ۱۹۸۴ متر در ۲۸ کیلومتری جنوب-کوه دیمموئیه در بندر سیه بنوئیه ارتفاع۳۰۵۵
آبخیز شهرستان رابُر
شهرستان رابر زیر حوضههای آبخیز هلیل و نهایتاً حوضه بزرگ آبریز جازموریان را در خود جای دادهاست. از حوضههای مهمی که مطالعات آبخیزداری روی آنان انجام گرفتهاست میتوان حوضه اسکر، لنگر، هنزاء را نام برد. منابع آبی موجود در این حوضهها تأمین کننده آب شرب آبخیزنشینان را فراهم میآورد. ارتفاعات لاله زار موسوم به کوه شاه رابُر قسمتهای شمالی رابُر را پوشش میدهند که در فصل زمستان تا اواسط بهار پوشیده از برف هستند. بیشترین برف را در شمال رابُر، این ارتفاعات دارند و تمامی رودخانههای این بخش در منطقهای بنام نهر بادام به هم پیوسته و سرچشمه قسمت مهمی از رودخانه بزرگ هلیل رود میگردند. همچنین پنج رودخانه فصلی در این منطقه جریان دارند که از برفهای ارتفاعات مذکور تغذیه میگردند. رود خانههای مهم شهرستان رابر عبارتند از:۱- رودخانه دائمی رودبر(رودر) که در حوضه آبریز جازموریان قرارگرفته و از کوههای لاله زار ودیمموئیه سرچشمه گرفته و در جهت شمال- جنوب جریان دارد. بعد از ملحق شدن چند شاخه فرعی به این رودخانه و عبور آن از روستاهای گنجان، گُلینوئیه، زمین بر و رودبر و دریافت رودخانه جواران در ۲ کیلومتری جنوب شرق رابر به رودخانه رابُر متصل میگردد. رودخانه مذکور عمدتاً از مناطق بی کربناته و سیلیکاته میگذرد. ۲- رودخانه دائمی رابُر که از دامنههای جنوبی لاله زار سرچشمه میگیرد و پس از ورود به دشتهای دامنهای دارنجان با جهت جنوب شرق ضمن عبور از روستاهای تذرج و موسی آباد وارد شهر رابُر میگردد و در طی مسیر خود پس از دریافت رود خانه رودبر با تغییر جهت به سمت جنوب ادامه مسیر داده و در مجاورت روستای نهربادام با اتصال به رود خانه سید مرتضی به رودخانه هلیل رود میریزد. این رود خانه نیز عمدتاً از مناطق بی کربناته و در سازندهای سیلیکاته جریان دارد. از دیگر رودخانههای شهرستان رابُر میتوان رودخانههای سرمشک، هنزاء، اسپارچ، دره پهن، شصت فیچ را نام برد.
مراتع شهرستان رابُر
وجود مراتع کوهستانی در حوضههای ذکر شده میزبان ییلاق نشینان بخشی از عشایر استان کرمان است. این مراتع درمنطقه رویشی ایران- تورانی قرار گرفتهاند. فلور رابُر از غنای کم نظیری در استان کرمان برخوردار است. بطوریکه بیش از ۸۰ گونهٔ گیاهی را از جنسهای مختلف در خود جای دادهاست از اینجهت بررسیهای بوم شناسی و جامعه شناسانه گیاهی در این منطقه از اهمیت زیادی برخوردار است. عمده درختان جنگلی موجود در این مراتع شامل: بنه، بادام کوهی، ارژن، قوسک، کیکم، ارس و شیرخشت میباشند. از گونههای درختچهای، قیچ، تربیت، زرشک و پرند را میتوان نام برد. همچنین اکثر گونههای بوتهای و علفی موجود در فلور ایران- تورانی در این مراتع وجود دارد. از این تعداد گونههای گیاهی، اکثرشان جزو گیاهان دارویی – صنعتی و اقتصادی محسوب میشوند که جهت آگاهی از محاسن آنان نیازمند مطالعات بنیادی میباشند. عمده تیپهای مهم مرتعی موجود در منطقه مذکورشامل: درمنه گون، گون درمنه، درمنه گارچی، جامعه گیاهی بادام کوهی درمنه هستند که بسته به شرایط توپوگرافی تغییرات فراوانی به چشم میخورد. ذخیره گاه ژنتیکی ارس گلوچار از مهمترین مناطقی است که جزو مراتع مشجر شهرستان رابُر بحساب میآید. در مجموع تنوع گونهای مراتع شهرستان رابُر ارزش منابع طبیعی این شهرستان را بخوبی نشان میدهد. محصولات فرعی مراتع در این شهرستان شامل زنبورداری، پرورش ماهی قزل آلا و… است.
دیدنیها
تل کوشک با پیشینه بیش از ۲۵۰۰ سال که در جنوب شهر رابر وجود دارد و هنوز کاوش نشده از نقاط باستانی آن است. از مناطق دیدنی این شهر میتوان به چشمه عروس اشاره کردکه در فصول بهار و تابستان میزبان هزاران گردشکر از سراسر کشور به خصوص استانهای هرمزگان و کرمان می باشد.همچنین روستای دیدنی سیه بنوئیه در ۵ کیلومتری این شهر به عنوان یکی از روستاهای پلکانی کشور می باشد واز لحاظ سرسبزی و دارای آب هوای کوهستانی عالی می باشدواز دیگر مناطق دیدنی بندر سیه بنوئیه(دیزنگماه)میباشد که درآن غارمموشا وآبشارهای دیمموئیه وپسله ودرخت توت ۴۰۰ساله وقله ی دیمموئیه قرار دارد از دیگرا مناطق دیدنی این شهرستان می توان به عشق آباد، گردودره کار، تنگل هونی، تنگ کررو، آبشارگرموئیه، آبسر، مقبره امازاده سید مرتضی ، باغ رفعت الدوله،قلعه شهر،تپه باستانی تل کوشک اشاره کرد. همچنین مناطق گردشگری به صورت فهرست وار :چشمه عروس،عشق آباد،منطقه توریستی گردشگری تخت سرتشتک،بندر هنزا،چق چق،چشمه علی،چهرن،امامزاده سید مرتضی،تخت شاهزاده کوشا، و صدها منقطه بکر و زیبای دیگر. بندر سیه بنوئیه.غارمموشا.قله ی دیمموئیه ودرختان زیبای گردو در دیزنگماه(دیزما)از زیباییهای این شهرستانند.
محصولات طبیعی معروف
زیره، عسل، گردو، میوه جات
برگی از تاریخ رابر : دخترعسگر کفش دوز
فاطمه خانم، مشهور به سُنبُل باجی، همسر شانزدهم فتحعلی شاه قاجار و از اهالی رابر کرمان بود. پس از آنکه در شوال ۱۲۰۷، فتحعلی خان قاجار به امر عموی خود آغامحمدخان قاجار قلعه رابر را تصرف کرد، فاطمه دختر هفت ساله عسگر کفش دوز را به همسری خود برگزید. با توجه سن کم فاطمه خانم، او را به دست زنان حرم سپردند و چهار سال بعد در محرم ۱۲۱۲ به عقد غیردائم فتحعلی خان درآمد. در همان دوران بود که خبر کشته شدن شاه قاجار در قلعه شوشی را به ولیعهد رساندند و تقارن این دو واقعه بر محبوبیت فاطمه خانم افزود.سنبل باجی به سبب ادب و خوش قلبی مورد علاقه اهالی حرم فتحعلی شاه بود و شاه و شاهزادگان او را از روی احترام «خانم» می خواندند.سنبل باجی واسطه رساندن عرایض مردم به حضور شاه بود و فتحعلی شاه نظرات او را در خصوص شاهزادگان و اهالی حرم می پذیرفت. او پس از وفات همسرش، به زیارت خانه خدا رفت و پس از بازگشت در تهران درگذشت.فرزندان سنبل باجی از فتحعلی شاه عبارت بودند از: ۱٫ فتح الله میرزا شعاع السلطنه ۲٫ فخرجهان خانم ملقب به فخرالدوله، همسر میرزا محمدخان قاجار قوانلو ۳٫ حسن جهان خانم ملقب به والیه، همسر خسرو خان اردلان(حاکم کردستان) ۴٫ تاجلی خانم، همسر ابراهیم قاجار قوانلو، ظهیرالدوله برادر سنبل باجی، علی اکبرخان رابری در دربار فتحعلی شاه به خالو ملقب بود.یکی از بستگان سنبل باجی که هم نام او و فاطمه نام داشت نیز از همسران فتحعلی شاه بود. دختر او از شاه به نام سرو جهان خانم به همسری آقاخان اول درآمد.فتحعلی شاه غزلی در وصف سنبل باجی سروده که با این بیت آغاز می شود: آرام دل و جانی ای دلبر کرمانی ای دلبر کرمانی آرام دل و جانی
فاصله تا سایر شهرها
- فاصله تا تهران:۱۲۵۰کیلومتر
- فاصله تا کلانشهرکرمان:۱۸۴کیلومتر
- فاصله تا بافت:۲۶ کیلومتر
- فاصله تا سیرجان:۱۲۰کیلومتر
- فاصله تا جیرفت:۱۶۰ کیلومتر
تقسیمات کشوری
- بخش مرکزی
- دهستان رابر
- دهستان سیهبنوئیه
- بخش هنزا
- دهستان جواران
- دهستان هنزا
منبع:آئینهنگینی، ولیالله، نگین سبز کرمان